Op deze pagina staat informatie over de Grote Markt in het Centrum:
Klik op het item wat u wilt zien voor directe toegang of scroll door alle artikelen van deze straat. Via het balletje met pijl rechts onderaan komt u hier weer terug (browsers in Windows).
Klik hier of op een onderstaande foto om terug te gaan naar de pagina Nijmegen Centrum / Benedenstad.
De Grote Markt, Grootemarkt of Kruismarkt is het grote plein in het centrum en het wellicht mooiste van de stad. Het plein heeft in de geschiedenis vele namen gekend, waaronder Cruys en Cruys Marct, vermoedelijk ontleend aan een kruis dat ter plaatse als zinnebeeld van het marktrecht heeft gestaan.
Omstreeks 1254 heette het plein "Hundisborch," later "Honsborch" (omstreeks 1410), genoemd naar Van Honsborch, een aanzienlijk geslacht dat volgens een protocol uit 1678 een huis en hofstede moet hebben bewoond bij het Sint-Stevenspoortje.
Op 9 juli 1924 krijgt het bij besluit van de gemeenteraad officieel de naam "Groote Markt". In de Tweede Wereldoorlog lag het plein midden in het gebied dat het zwaarst getroffen was door het Bombardement. Als één van de weinige straten en pleinen van de grotendeels verwoeste binnenstad is dit deel van de Grote Markt en een paar delen eromheen, zoals o.a. de Kannenmarkt, Achter de Hoofdwacht, een klein deel van het Stevenskerkhof, etc. geheel authentiek gerenoveerd.
Na het verkrijgen van de moderne stadsrechten in 1230 was het plein ook het decor van de uitvoering van het toenmalige strafrecht, wat een stad met stadsrechten geheel naar eigen inzicht kon uitvoeren, met alle gevolgen vandien. De rechtspraak zelf vond plaats op de plek waar nu de "Blauwe Steen" ligt.
Het plein kent verschillende panden die aangewezen zijn als Rijksmonument, waaronder de Boterwaag, het Sint-Stevenspoortje en verschillende woonpanden met winkel cq horeca links er rechts van het Sint-Stevenspoortje, die vroeger deel uitmaakten van de Lakenhal. ik kom op nagenoeg alle panden aan de Grote Markt op deze site een keer terug of heb dat al gedaan.
Op de Grote Markt staat ook het op de foto zichtbare beeld van Mariken van Nieumeghen.
Boterwaag:
Vanaf het verkrijgen van stadsrechten in 1230 lagen er plannen voor het bouwen van een waaggebouw om de taken die bij de stadsrechten behoorden naar behoren uit te kunnen voeren. De Boterwaag werd uiteindelijk pas gebouwd rond 1612-13 naar het ontwerp van Cornelis Janssen van Delft. De renaissancevormen tonen verwantschap met de stijl van Hendrick de Keyser. Het gebouw werd in 1886 gerestaureerd door Jan Jacob Weve.
De stadswaag was gehuisvest aan de rechterzijde (westzijde) van het gebouw, welk deel ook gebruikt werd om hekserij, wat destijds onder het strafrecht viel, al of niet te bewijzen. Op de begane grond was verder een vleeshal, met poorten waardoor wagens en karren in konden rijden en binnenin drie kruisribgewelven op pilaren. Tijdelijk waren er in het gebouw ook enkele woningen ingericht. Tot 1885 zetelde de militaire hoofdwacht van Nijmegen op de bovenverdieping. Hieraan dankt het straatje "Achter de Hoofdwacht" haar naam.
Inzake het waaggebouw is een apart bericht gemaakt wat verderop op deze pagina staat cq er binnenkort op wordt geplaatst.
Lakenhal:
De rij panden links op de foto, de westwand inclusief het poortje staan op de plaats waar vroeger de Lakenhal was gevestigd, welke in de 14e eeuw is gebouwd. Nijmegen kende toen een bloeiende handel in lakens. In 16e eeuw was het grotendeels gedaan met deze handel en werd de lakenhal opgedeeld in aparte panden en de doorgang als Sint-Stevenspoort begin 17e eeuw gerealiseerd in haar huidige vorm. Het uiterlijk van de onderste verdiepingen links en rechts van het pportje (begane grond en eerste verdiepingen) is nog veel terug te vinden van de vroegere Lakenhal. De hogere verdiepingen zijn er in de 17e eeuw opgebouwd. In die periode kreeg de westwand ook in grote lijnen haar huidige uiterlijk. Aan de Lakenhal is een apart bericht gewijd, wat verderop deze pagina staat cq er binnenkort op wordt geplaatst.
De stadswaag, alsmede alle andere op de foto zichtbare panden zijn rijksmonumenten. Van nagenoeg alles op de foto zal op deze pagina al wat beschreven worden binnenkort, dan wel staat het al hieronder.
datum foto: 12 februari 2016
bron foto: Paul Marsman©
De legende over "Mariken van Nimwegen," zoals ze ook vaak genoemd wordt, kent vele varianten. In de kern komen alle verhalen op hetzelfde neer. Nijmegen eert haar fictieve inwoonster met een standbeel, gemaakt door Vera van Hasselt, welke u op de foto aantreft.
Hieronder één van de vele en sterk ingekorte varianten van de legende. Een uitgebreidere variant treft u op de aparte pagina van "Mariken van Nieumeghen" aan.
Mariken wordt door haar oom, bij wie ze in huis woont, naar Nijmegen gestuurd om op de markt boodschappen te doen. 's Avonds is het te laat om veilig naar huis terug te lopen, maar haar Nijmeegse tante wil haar geen onderdak bieden en jaagt haar weg. Wanhopig gaat Mariken bij een heg zitten. Daar spreekt een vreemdeling haar aan, de duivel vermomd als mens. Hij maakt zich bekend als ‘Moenen met het ene oog’ en belooft haar kennis en rijkdom als ze met hem meegaat. Wel moet ze haar naam veranderen, want hij vindt het niet prettig steeds aan een zekere Maria herinnerd te worden. Mariken wordt nu Emmeken (een naam die kleine M betekent, en dus nog naar haar eigen naam verwijst). Emmeken en Moenen reizen naar Antwerpen, waar ze zeven jaar lang een wild en zondig leven leiden. Dan wil Emmeken haar familie terugzien. Ze gaan naar Nijmegen en zien daar op straat de opvoering van een toneelstuk over Gods genade. Emmeken krijgt berouw. De duivel voert haar hoog de lucht in en laat haar vallen om zo haar nek te breken en haar ziel mee te voeren naar de hel. Maar ze overleeft de val doordat haar oom voor haar gebeden heeft. Met hem reist ze naar de paus om vergeving te vinden voor haar zondige jaren. De paus geeft haar metalen ringen om haar nek en armen. Als de ringen eraf zullen vallen, zal dat het teken zijn dat God haar vergeven heeft. Mariken gaat het klooster in. Na vele jaren van boetedoening verschijnt er een engel die in haar slaap de ringen verwijdert. Als Mariken twee jaar later sterft, worden de ringen boven haar graf geplaatst.
datum foto: 12 februari 2016
bron foto: Paul Marsman©
